La molienda foi una actividá básica na nuestra sociedá tradicional. Moler el granu pa sacar la fariña cola qu'enfornar el pan, alimentu básicu de nuestro. Esto posibilitó una presencia abondosa de molinos hidráulicos nel nuestru país. D'otru llau, la xera diaria dio como llabor perimportante la de trabayar el fierro pa facer les ferramientes que posibilitaren trabayar la tierra o iguar clavos y ferraxes. Y ende taben les ferreríes y los machucos pa trabayar y forxar el fierro.
Pero los tiempos cambien y cuantayá que los artiluxos movíos por agua foron cayendo, pasu ente pasu, en sucu baxeru. Quedando albintestate, abandonaos y escaecíos. Non del too, porque actualmente inda quenden dalgunes d'estes construcciones conservaes ya, incluso, utilizaes dende un puntu vista funcional.
D'esta miente, dalgún molín vieyu sigue moliendo'l granu pa facer fariña. Y tamién dalgún mazu sigue emplegándose pa trabayar el fierro. Y ta bien que seya asina. Dicen dalgunos guisanderos que la fariña que sal d'un molín d'agua da un pan con un sabor que s'estrema al de les moliendes modernes. Otra miente, la querencia por artículos de fierro sacaos d'una forxa artesanal tien tamién el so mercáu anguaño.
De toles maneres, sedría fato engañanos. Lo normal ye que les construcciones qu'abellugaron nel so día a molinos, machucos y demás, movíes por agua, tean anguaño esbarrumbando. El casu de los molinos ye'l más visible. Nun ye cosa rara empobinar per una ruta de senderismu y atopar dalgún d'ellos abandonáu y esgonciáu a la vera d'un ríu.
Y esi desaniciu ye una pena, porque camiento que tampoco nun ye daqué qu'esixa un esfuerzu económicu bultable conservar estes xoyes del nuestru patrimoniu material. Pero yá se sabe qu'esi patrimoniu cotiza nos tiempos actuales a la baxa. Nun interesa la so conservación, como nun interesa conservar pontes, horros, cases de tipoloxíes tradicionales y hasta'l mesmu arte prerrománicu asturianu parez condergáu a la llaceria del desdexamientu.
Dacuando pienso qu'un molín, un mazu o un batán funcionando son como corazones d'agua en movimientu que caltienen de pies l'alcordanza de la nuestra sociedá tradicional. Que bombiaben cazumbre a un país non tán alloñáu del que procedemos. Y que cuando dalguna d'estes construcciones calla dafechu mientres s'esboroña pente l'abandonu, la brenga asturiana pierde fuerza y la memoria de saber d'ónde venimos resiéntese. Ya'l corazón de los nuestros ancestros va quedando, a tatás, quietu y ensin xixa.
Molinos y mazos. Fariña y fierro...Alimentu y arbíes pa llogralu. L'ayeri que posibilitó l'hoi. Sólo por eso, yá pagaría la pena l'esfuerzu pola so conservación, difusión y conocimientu poles xeneraciones más moces xunto a les demás construcciones hidráuliques. Pero'l ciñu qu'amosamos actualmente pol nuestru patrimoniu nun paez que llegue tan allá como pa ello.