Allá, na cuguruta la viesca Dayuri, hai un pozu perfondu onde mora un cuélebre. Al pie d'él hai un ocalitón, que cuenten que ye'l más vieyu d'Asturies y l'unicu qu'hai en tol monte. Cuando'l cuélebre anda pecigañando, averámonos al ocalitón, pañamos entainando fueyes pa requemaos o fervinchos y h.ispiamos d'ellí.
Esta nueche'l cuélebre pasóla gufando y xiblando. Mal asuntu. Cuando lo fai ye señal de que daqué nun marcha bien per ende.
Salí esta mañana a dar un paséu col velocirraptor Masgallu. De sutrucu, sentimos que daquién daba como güelpes y empobinemos p'allá. Pa un llau del camín atopemos a la neanderthala Guoné, que taba acutiendo un regodón.
-¡Ayó, Guoné!. Veo que tas faciendo dalguna arbía de les tuyes.
-Sí, Xanu, equí toi trabayando un pocoñín. ¿Sintiesti esta nueche xiblar al cuélebre, ho?.
-¡Mialma que lu sentí!. Y cuando xibla y gufa ye que daqué nun marcha bien...
-Pues una cosa que ta asocediendo per estes dómines ye que yá entamó esi andanciu de tolos años de los montes amburando. Igual xiblaba por eso.
-Guapamente, Guoné. Unos pa camudar monte en pastu, otros p'aforrar de rozar. Y otros por facer dañu a costa fecha ensin finalidá dala, el casu ye que tolos años tenemos esta llaceria nos nuestros montes.
Sentimos entós madreñar y vimos que venía Lluis de Turiellos coles guedeyes colgado so la montera. Desque dexó aquella gorra marineru y la pipa de maíz pa ponese tou pinchu col traxe'l país, paez que ven menos pela viesca. Igual tien mieu d'emporcase. Pero güe aprució pequí y prestónos velu.
-¡Qué tal, bona xente! -dixo él sofitándose nel palancu.
-Cuantayá que nun apaecíes pequí, Lluis -dixo Guoné-. ¿Pa ónde enveredes?.
-Pues contaba dir hasta l'ocalitón a pañar unes fueyuques, que les mormeres primaverales son gafes y nun me gustaría garrar una ensin tener en casa miel y ocalitu pa facer requemaos o vafos.
-¡Ca!. ¡Eso nin lo suañes, cho! -contesté yo-. Lleva tola santa nueche xiblando'l cuélebre nel so pozu cabo l'ocalitón, asina que ta bien espiertu y xuégueste'l gargüelu si cuentes aprucir pellí.
-¡Rediósla!. ¡Pues acabóseme la escursión equí mesmo! -arrepostió Lluis arremellando los güeyos de medrana.
-Bono, y aprovechando la to visita, ¿Qué ñueves hai pela villa, ho? -entrugué-y yo.
-Pues yá anda la xermandía política faciendo precampaña, qu'alla pal mes de Mayu hai eleiciones autonómiques y municipales y yá tán echando a andar les maquinaries propagandístiques de los partíos. Asina que pellí, pa la villa, va vaganos escuchar a unos falando a monteraes, a otros echando la llingua a pacer, otros soltando bocayaes. Y toos prometiendo. Promeses y grandes y bonos propósitos a embute, eso que nun falte.
-Claro, son les dómines de too ello. Pero yá sabes, Lluis, en pasando tou esti xaréu, vien el tiempu de los escaezos. Munchu prometer. Munchu cuentu y rebilicoque. Pero, en viéndose empicorotiaos nel poder, lo prometío queda ente dolco y la media manga y tira que llibres -puntualizó Guoné.
Entós Lluis de Turiellos, arrascó'l cazu, miró p'allarribón, au ta'l pozu'l cuélebre, y ponse él:
-Comentáis qu'esta nueche xibló'l cuélebre. Pues podía baxar pa la villa a xibla-yos a dalgunos qu'anden gayoleros a lo tonto y a lo fato. Porque ello ye que, pellí abaxo, los paña migayes llingüísticos anden estos díes guirriando y rinflando talo que si-yos tocare la llotería.
-¿Entós?. ¿Cuála ye la última pascaxada d'esa tropa, ho? -entrugué yo.
-Pues ello ye que, dempués de cuarenta años llargos, a los socialistes dio-yos por sacar un cartelu n'asturianu ¡y armóse bien gorda!. A los paña migayes llingüísticos faltó-yos tiempu pa festexar el socesu, tirar voladores y bautizar como "históricu" esi fechu.
-¡Rediosla!. ¡Qué rápido escaeció esa xente la engañifa de la oficialidá amable, la llaceriosa llexislatura no llingüístico, onde se reculó y too!. Y cómo escaecieron tamién qu'esi partíu ye'l principal responsable políticu de la situación d'apostalgamientu del asturianu -dixo Guoné toa engrifada.
-Lo de siempre, amigos, lo de siempre. Munchu miserabilismu reivindicativu, munchu porgüeyu personal, muncha xigomencia... Nada ñuevo baxo'l sol. Y si vos cuento la última, ye pa mexar y nun echar gota. Resulta que ta rulando per ende una semeya d'un actu onde participó'l presidente y au se ve un llema n'asturianu onde la xe apaez tachada con una h.ota. Tou un rescamplíu que dexa a les clares qu'esi asturianismu llingüísticu d'última hora de los monxures que nos gobiernen nun ye má un podriellu secu y abirugáu -dixo Lluis.
-Y munchu síndrome d'Estocolmo llingüísticu pue vese per dayures tamién -amesté yo-. Cuanto más frayen l'idioma, más ciñu-yos cueyen. Pa los paña migayes llingüísticos tal paez que fuera d'esi partíu nun hai más qu'un ermu tarrecible. Teo la impresión de qu'anguaño una bona parte del asturianismu llingüísticu nun va más allá de ser un chiringu más de los de siempre. Llamentable. Décades de reivindicación p'acabar asina.
Entós Guoné, poniéndose sollerte pa la cume'l monte, ponse ella:
-¡Callái!. ¡Escuchái!. ¡Ta xiblando y gufando'l cuélebre!. ¡Siéntese bien ñidio, mialma!.
Punximos Lluis y yo atención a lo que nos encamentaba la nuestra amiga neanderthala y, miániques, yera verdá. Los xiblíos del cuélebre retumbaben en tol monte. Respigábase ún el sentilos. La llercia entraba hata la cañamina. El picutorneru dexó de furar. Los raitanes de chiar. Los xilgueros de gorgoritiar, Masgallu acuruxóse tres un bardial...Namás que'l cuélebre se sentía per tolos requexos de la viesca Dayuri.
-Mal asuntu que'l cuélebre tea engrifáu d'esa manera. Avérense tiempos ñublos, collacios -dixo Lluis.
-Pues nun nos queda otra má nun aflacar -contestó Guoné.
-Tien razón la nuestra amiga -dixi yo-. La viesca Dayuri defendémosla con uñes y dientes. ¡Nun hai que se dar!.
-¡La Viesca Dayuri y Asturies entera!. Nin aflacar, nin dase. Nós p'alantre. Y quien quiera miagar y esfozar en duernu que vaya a tostar guiaes. Nin tán nel nuestru barcu nin nos guía'l mesmu faru -afitó Lluis.
-De secute, los xiblíos del cuélebre dexaron d'atorollar. El picutorneru, el raitán y el xilgueru tornaron a sentise. Masgallu púnxose gayasperu. Los árboles bancianon afalagaos por un airín primaveral prestosu... Y Guoné, Lluis y yo, empobinemos pa la llende'l caborniu a amugar los gargüelos con unos culetinos de sidra...
