Yá ta equí l'iviernu acabante ñacer tresaleciendo en bierzu. La viesca amuesa les cadarmes de bien d'árboles que yá soltaron les fueyes. Otros caltienen enagora delles seques nes rames, como les fayes y los carbayos. Dalgunos, como los carrascos y los texos, van siguir con elles a lo llargo d'esta estación. Un tiempu abegosu pa la supervivencia de les sociedaes primitives porque la tierra nun da, la ñatura entra en reposu y delles tribes animales emigren. Hoi vino a visitame Sidru'l Guirriu y téngolu paciallá blincando d'un llau a otru penriba unos bardiales, pues tien que tar en forma porque entremos nel tiempu onde reinen los de so. Voi capialu pa echar una rocada con él.
-A, Sidru, gustaríame que me falares de la to activida y la de los tos nesta época del añu que va tar somorguiada nel iviernu.
-Pues, amigu Xanu, una de les característiques d'estes dómines au nos afayamos ye que vamos salir de corrigüela per ende los mazcaritos, les comedies, la xente moxiganguero...Y tamién vamos dir en xermandía pa pidí los aguilandos.
-Camiento yo qu'estes tradiciones son pervieyes y podríamos recular abondo nel tiempu p'atopales -reflexoné yo al mio amigu.
-Pues sí. Los mazcaritos antropomorfos, como somos los guirrios, pudiéremos tené los nuestros raigaños anclaos en tiempos d'acuantísimayá. Basta con que reparemos nes pintures que la xente paleolítico mos dexó nes cueves. Figures animales con rasgos mecíos colos humanos. Mesmo n'Asturies podemos veles en sitios como'l Pozu'l Ramu. El vezu de los humanos de marutase d'animales obsérvase perdayures nes sociedaes tribales y aportaron a los nuestros díes.
-¿Y qué función remanez de lo más fondero d'esos mazcaritos?.
-Pues escurro que protexer a la comunidá de les malures d'una estación gafa pa la supervivencia. Nós, col rau de raposa tocamos a les moces, otros como'l guirria ponguetu, abrácenles y bésenles, que pudiera ser reminiscencia de ritos de fecundidá. Tírase ceniza a los mozos, que pudiere ser dalgún ritu de purificación. Tenemos tamién el tema de les esquiles. Ximiélguense bien fuerte y la so función pudiere ser, guapamente, la d'oxá los peligros qu'achisben al ganáu, a la reciella...Y lo de blincar cola piértiga tien el so aquello. Nun hai portiella nin sebe que torne al guirriu, como si fuere un xamán o cabezaleru qu'arreblaga los pilancos que-y pongan per delantre...
-Tamién ye tiempu de pidir aguilandos y de salir a echar comedies per ende -apunté yo.
-Pues claro. Lo de los aguilandos ye una tradición prestosa a esgaya. Camiento que pudiere tené los raigones empozaos en vezos d'ayuda ente los miembros del clan o la tribu. El ser parcial y arrogante col vecín, y hasta col desconocíu ye propio de los aguilandos, favorecen la xuntanza de la comunidá. Y salir a echá la comedia ye tamién una actividá prestosa d'estes dómines. Faise risión de cualquier cosa. Lo más serio ye oxetu de moxigangues. Pero güeyu al cartafueyu, que magar echar pieces teatrales tresnaes o simples moxigangues nos paeza más propio de la nuestra sociedá que d'otres dómines, tienen los sos ancestros na actividá de representaciones tan vieyes como la humanidá y ello vese, por exemplu, en dances rituales que se pierden na nueche de los tiempos...fíxate nel nuestru corri-corri, pudiere ser de les dómines neolítiques o del bronce guapamente. Y nun ye descartable que tea representáu nes figures qu'acompañen al ídolu de Peñatú. Basta con fixase nelles y comparales mesmo cómo se fai anguaño la danza...
-Tamién se maruta la xente, sobre too na parte del antroxu que llenda cola cuaresma...
-Sí, pero equí hai que facer una puntualización importante. La manera de marutase tradicional ye con sábanos, sacos, ropa vieyo, entafarrando la carra col sarru d'un corchu quemáu, homes vistíos de muyeres y al revés ...búscase lo zaparrastroso, lo feo, la risión. Nada que ver colo que podemos agüeyar actualmente nos desfiles y nes modes antroxegues que van anubriendo'l nuestru antroxu tradicional...
-Pues bono, amigu -dixi-y a Sidru'l Guirriu alendando y echándo-y una güeyada al monte-, ¿qué te paez si esfrutamos esti día d'iviernu dando un paseín penriba la foyarasca que cubre los caminos de la viesca?.
-Estupendo, Xanu. Y de pasu vamos siguir dándo-y a la parpayuela con too esto de les mazcaraes, les comedies y los aguilandos, que l'asuntu da pa muncho...
