La mañana trayía malos badagüeyos pa la xornada. La ñeve, la xaraza, ya'l fríu xeláu fixérenme duldar si nun esgonciaríen el desfile d'antroxaos. Dempués de xintar empobiné pa Valdesoto. Al llegar al centru social de Lliceñes dalgo cambió. De sutrucu, el nuberu ordenó rotundamente que nun cayere nin falopu nin gota d'agua del cielu y entamaron a vese nes altures bocanes qu'indicaben que diba haber tregua meteorolóxica pa poder realizar prestosamente la xornada.
Nel edificiu de Lliceñes entraba la xente con traza de ciudadanu y salía camudáu en mazcaritu. Traxín y bon humor facía que t'afayares como gatu n'escarpín. Poco dempués de la hora señalada, cuatro sidros guiaben la cabeza del desfile. Un grupín con gaiteros y percusión animaben cola so música. Os Reises allandeses dáben-y tiez a la xermandía marutada desendolcando con maestría la so xera. Los miembros de les comedies de rapacinos y adultos y xente amazcarao pa tolos gustos componíen un grupu que diba agrandándose según trescurría'l desfile y al que se xunía hasta xente ensin amazcarar que nun yeren quien a aguantase de simples espectadores. Cabo min pasaba un paisanu bien mayor colos güeyos llarimosos d'emoción.
Siento unos glayíos descomanaos delantre min. Voi p'allá y veo en suelu'l mazcaritu d'una muyer embarazada apellidando por un médicu que l'ayudaren nel partu. El doctor acude, cacipla pente les sayes de la parturienta y al final vuela pel aire un meñacu d'un rapacín. A lo llargo del recorríu la perfértil embarazada parió alredor de media docena de vegaes. Otru mazcaritu, peractivu y reblincón d'un burru buxu aprovechaba pa llanzase enriba la recién parida quiciabes buscando qu'ente tantu rapacín saliere polo menos un burrín. Nun se-y llogró. Pa otra vez sedrá...
Dellos vecinos de Valdesoto respuenden arrogantes a les coples de solicitú d'aguilandu. Rosquielles, frixuelos, llicores, sidra... too se-yos ufierta la la hermanancia mazcaritada que dan bona cuenta d'ello. Muncha xente sacando semeyes. Dalguna cámara tamién... Y asina, ente folixa y aguilandos lleguemos a la ilesia.
Cabo ella, íguase'l corru pa ver les comedies. Entama la de los rapacinos. Una piecina curtia y perbién realizada polos encargaos de garrar nel futuru les riendes d'estes prestoses representaciones, produz les carcaxaes de la xente qu'esfruta de la so acutación. Un fuerte aplausu reconoz el llabor representativu de los neños. Tóca-yos agora'l turnu a los mayores pa echar la so comedia. Nótase-yos oficiu, soltura y dan la impresión d'afayase como pexe nel agua nel so llabor teatreru. Milenta guiños d'humor son contestaos poles carcaxaes de los asistentes. Col tapecer acaben d'echar la comedia y una ovación zarrada premia lo güeyao. Llega la hora de la dispidida. Cai yá la nueche sobre Valdesoto.
Entamo yo a tornar pal mio caborniu. Pel camín voi rabilando na cabeza delles reflexones. La primera, que bien ciertu ye'l dichu que nos encamienta que fai más el que quier que'l que pue. Un piñu xente enfotao y namorao de les vieyes tradiciones vien consiguiendo dende hai unos años p'acá que sidros, aguilandos, comedia y mazcaraes d'iviernu aliten de nuevo dende Valdesoto. Van tres xornaes yá qu' entamen con un primer día onde la bayura informativa sobre les mazcaraes fai d'asistencia "obligatoria" pa tolos que quieran adeprender esta parte perimportante de les nuestres tradiciones. Y tocántenes al desfile del segundu día, vienme la segunda reflexón. Nun tien nada que ver siguilu d'espectador o de mazcaritu. Selo por propia esperiencia porque fui lo primero l'añu pasáu y lo segundo ésti. El balagar de sensanciones que sentí siendo un mazacaritu más esti añu ye pa nun lo escaecer enxamás. Y asina cuento dir nos años vinientes... P'acabar, atalanto lo importante que ye pa la nuestra cultura ya identidá recuperar les mazcaraes d'iviernu. L'ánima de los actuales asturianos ye un crisol onde s'amiesten dende'l posu cristianu representáu pola cruz de la victoria o la herencia histórica del nuestru reinu representada pola fueya de carbayu, ya'l perimportante llegáu paganu, que non atéu, del que son representación cimera les nuestres mazcaraes d'iviernu y la fueya de los vieyos ya inda veneraos texos centenarios.
