Sentir, carril p'arribla, cantar un carru ye una esperiencia prestosa. Tamién ye l'anuncia de qu'anda per ende Pachín Boroña col so carru rinchón tiráu por dos gües roxos xuncíos col so lloriame. Güei cantaba'l carru de so y averóse a faceme una visita.
-Ayó, Xanu. Voi camín de la llende cola parexa. ¿Qué tal te va, ho?.
-Vamos tirando, Pachín, vamos tirando. Y visitando castañeos y cuerries, que tamos en tiempu de la rebusca. Y tu, ¿qué ñueves traes de la villa?.
-Pues yo traigo la cabeza como un bote. Y ello por culpa de la visita cortesana que per esti mes d'ochobre recibimos tolos años. Y con ella, l'españíu de pleitesía y servilismu que s'espurre pela nuesa tierra, que da perceguera agüeyar pa cualisquier sitiu, que tal paez que mos acaba de cayer de los madriles dalgún maná salvador de fames y llaceries. Ser un principáu ye lo que tien...
-Bono, hasta onde yo sé, eso del principáu que lleva como alcuñu Asturies, ta lloñe de ser un títulu honoríficu pa sentise arguyosos. Dicen los documentos qu'Asturies tomáronla polos fierros, que daquella llamaben asina a les armes y, pa mardomala meyor, fixéronla depender del heriede de la corona castellana. Hasta quemaron la villa de Xixón y espardieron sal pelos eros pa que la tierra nun diera y los asturianos escarmaren y supieren quién mandaba nel principáu...
-Yá lo sé Xanu, yá lo sé. Pero les coses hai que les tener clares y l'alcordanza histórica asturiana da pena y dolor. Asturies foi un reinu independiente colos sos reis y reines, como cai de caxón. Dempués de perdé'l poder políticu tuvo dellos intentos secesionistes, como los de Félix Agelaci o Gonzalo Peláez, y p'acabar, una reina, Urraca, que gobernó con esi títulu Asturies, magar ensin poder facelo de manera independiente dafechu de mano. Dempués intentó dixebrase del too, pero nun lo llogró y esllarigáronla pa tierres palentines au morrió nel añu 1.179, y na catedral de Palencia ta'l so sarcófagu anguaño, amuesa visible del incumplimientu de la so voluntá cabera que yera que la enterraren n'Asturies. Y ehí acaba la historia de la monarquía propia del nuesu país asturianu. Lo demás, histories pa dormir a los rapacinos, dependencia de cases reales foriates, la postrera francesa, desaniciaes mentes les dos repúbliques españoles y restaurada la cabera pol xefe del estáu del anterior réxime, que nin yera democráticu nin constitucional, por si daquién nun s'enterare enagora...
-Claro, Pachín. Y como les monxures polítiques, sociales y económiques asturianes viven siempre colos güeyos voltiaos pa la capital española, y como eses monxures arrenieguen de lo llariego asturiano refugándolo y puxando por desanicialo, pues, cóime, sacaron de la manga unos premios pa tené la posibilidá, polo menos una vegada al añu, de rindir pleitesía a los monarques españoles y heriedes, xorrascando con remangu la foguera del "principáu", nun vaya dir morriendo.
-Y dempués vien toa esa xermandía de xente asturiano alloriao, que descoñoz la nuesa historia, que nun ve contradicción en qu'esos monarques y heriedes falen catalán cuando van a esi país, por poner un exemplu, pero que nun gorguten una pallabra n'asturianu nin n'eonaviego cuando visitien Asturies, y eso que yá ves la montonera de xente que se manifestó apocayá pola oficialidá de dambos. Tal paez que-yos tán faciendo un guiñu a los seutores más reaicionarios de la nuesa ñación asturiana...
-Miániques que tienes razón, Pachín. Esta tierra de nueso paez un principáu d'alloriaos, d'amomiaos acríticos qu'anden al rau de tolo foriato que-yos pasen per delantre los focicos. Menos mal qu'hai tamién seutores sociales que planten cara a tanta pleitesía, vasallaxe y llambeculismu, que sinón yera como pa matá la lluz y colar pa les antípodes.
-Pues sí, Xanu, menos mal. Magar la nuesa tierra ta mancorniada, hai daqué de vida nella, xente enfotao en que tenga un futuru. Y esi futuru pasa por francer el sobéu que nos xunce al centralismu y uniformismu políticos fachañoles, que nos camuda nun barriu madrilanu, qu'hasta l'alcalde de la capital española y la presidenta d'esa comunidá autónoma permítense dicir públicamente lo que tenemos que facer o dexar de facer n'Asturies. Y tovía hai una lexón de xente qu'apoya eses actitúes. De risión. D'auténtica risión. Menos dignidá, imposible.
-Resumiendo, Pachín del alma, que nun tenemos monarques de nueso dende'l sieglu XII, que ser principáu tien más d'humildación que d'empicorotiamientu, y qu'aquelles persones qu'esbrexen por construir un futuru p'Asturies tienen un problema grave y bultable dientro, esa lexón d'alloriaos y embizcaos con principaos y monarquíes de per ende pacullá. Munchu trabayu per delantre, amigu. Abondu llabor pa da-y al dengue casi ensi tiempu pa garrar fuelgu. Pero ye lo qu'hai, o eso y tirar p'alantre, o suminos nuna cripta de la historia y que mos tapen la povisa y l'escaezu.
-Pues asina ye, Xanu. Y agora voi acoyé la parexa pa siguir monte alantre. Yá sabes que dicen que ye bono que cante'l carru porque espanta al llobu...
-Entós, venga, que cante bien alto, que llobos pa espantar hailos a embute. Yá sabes ónde tienes el to llar pa cuando quieras tornar a visitame. Haxa salú.
