Antón de Marirreguera, nomatu d'Antón Gonzalez Reguera, ñació a primeros del sieglu XVII en Llogrezana, nel conceyu Carreño, y camiéntase que morrió a principios de
la década de los sesenta del mesmu. Considérase'l primer escritor en
bable conocíu. La so obra escribióla probablemente na primer mitá d'esi
sieglu y anguaño, pali que pali, va acercándose yá a los cuatrocientos
años d'antigüedá, que nun ye poco. Voi referime güei a dos de les sos
obres más conocíes.La primera d'elles trátase de la pieza teatral L'Ensalmador. Nella fai un retratu d'esta frasca, vamos llamala, de curanderos, fecha nun tonu d'asonsañar. Pero non por ello vamos duldar de que Marirreguera nos amosare una realidá viva naquel entós. Los ensalmadores trataben de curar a los enfermos que los visitaben basándose en dos elementos. D'un llau, los ungüentos o beberaxos qu'iguaben. D'otra banda, pa qu'esos melecinatos tuvieren efectu, diben acompañaos d'un salmoriar al enfermu, d'invocaciones a seres d'acullá o d'esconxuros. Nesta pieza de Marirreguera, l'ensalmador invoca a un xanu que-y sopla'l so saber pel oyíu pa que lu ayude a curar a un paciente. P'ayudar a una muyer que lu visita mándala esconxurar a un estornín que-y espicotia los figos -el figu- y asina desfacese d'él. Dellos trazos d'esta manera d'intentar curar los alifaces de la xente atopàmosla mesmamente anguaño en curanderos de sociedaes primitives o en xamanes de clanes tribales. Remóntanos bien p'atrás nel tiempu. Recordemos que, prácticamente hasta la actualidá, vieyos mitos, ritos, costumes y vezos de mui antiguamente aportaron a nós inxertaos na nuestra cultura de raigañu popular. Poro, esta pieza del autor asturianu tien una información etnográfica importante.
Tampoco nun nos tien que cayer embaxo que na obra de L'Ensalmador les insinuaciones sexuales atopámosles altravesándola del principiu al final too darréu. Pero ye que l'autor yera, precisamente, cura. ¿Escribió Marirreguera esta pieza teatral como petite personal pa pesllala nel arcón o p'asoleyala y representala per ende?. Porque si ruló nel so tiempu pente la xente, ensin que tuviere consecuencies gafes pal autor, escurque ta amosándonos una manera particular de referise al sexu non sólo pente la población, sinón que podía incluyir tamién a una parte del propiu cleru, lo que lleva nesti últimu casu a pensar na posibilidá de que'l nuestru país asturianu pudiere dixebrase en ciertos aspectos relixosos de la seriedá, moral sexual ortodoxa y práctiques inquisitoriales d'otros llaos.
Otra obra, esta vegada poética, d'Antón de Marirreguera ye la conocida como Pleitu ente Uviéu y Mérida pola posesión de les cenices de Santolaya. Trátase d'un poema seriu y reivindicativu del asuntu que trata. Escribiólu en 1.639 y presentólu a un certame entamáu pola Universidá d'Uviéu onde tuvo que compitir con poemes escritos nes llingües de más prestixu naquel entós, como podíen ser les clásiques. Pero l'aquello que rescampla nesti tema ye que'l poma escritu n'asturianu foi'l ganador. Una amuesa de que la llingua asturiana, pese a tar yá entós apoderada pol castellanu, tovía gozaba d'un ciertu grau de prestixu pente les monxures del país. Cuéstame trabayu imaxinar que nun certame poéticu organizáu pola actual universidá "asturiana" un poema n'asturianu pudiere resultar ganador compitiendo coles llingües de más sonadía anguaño, anque fuere claramente'l meyor de toos. Pa ilustrar cómo s'afaya nestes dómines l'idioma nesta institución podemos recordar equí qu'hai unos meses esta mesma universidá que tenemos refugó la llectura d'una tesis sobre teatru asturianu por tar escrita...n'asturianu. Pero, empara, sí pudo defendela l'autor na universidá gallega. Puru esperpentu cosmopaletu onde los haya y un datu mui significativu de pa ónde vamos en ciertos ámbitos arreyaos a la cultura. ¡Ronca la madera!.
Y hasta equí llega esti comentariu sobre dos obres pernomaes del nuestru primer escritor conocíu. Cuatrocientos años dempués l'idioma en que los iguó sigue falándose y siendo ferramienta d'usu escritu y, concretamente, d'emplegu lliterariu. Pese a quien-y pese y magar toles torgues que de contino se-y vienen poniendo. Y que siga falándose y escribiéndose per bien de sieglos más depende, en gran midida, de l'enfotu que pongamos nello nós y los que mos sucedan. Pues a siguir cola xera.
