Tenemos n'Asturies un santuariu, el de Cuadonga, que pue tener, guapamente, una antigüedá que tresllumba los 1.200 años.Atribúise al nuestru rei Alfonso I y a la so muyer, la reina Hermesinda, un documentu au se llevanta una ilesia nesi llugar y un monasteriu. Esa donación inclúi una imaxe de la Nuestra Señora llevada dende'l Monsacro.
Nel añu 1.572 el cronista del rei Felipe II, Ambrosio de Morales, visita Cuadonga y describe la ilesia de madera que se llevantaba na cueva. Esa ilesia apaez en grabaos y cuadros antiguos sobresaliendo abondo d'ella, como encolingada nel aire y tapándola casi dafechu. Popularmente llamábenla la del Milagru, porque paecía cosa milagrosa que nun cayere. Diz tamién el cronista que la virxe ellí custodiada gozaba de gran devoción y que se facíen grandes romeríes nel so honor.
Foi en 1.777 cuando un incendiu amburó aquella ilesia de madera y la imaxe de la virxe qu'había nella. El Cabildu d'Uviéu donó entós otra imaxe que ye la que conservamos güei de La Santina. Trátase d'una talla de roble policromada del sieglu XVI. El vistíu ye de collor azul averdosao con flores colloraes. Lleva tamién una capa en collorao con bordes doraos. Nel brazu izquierdu lleva al neñu Xesús que-y punxeron nel añu 1.704 y na mano drecha una rosa d'oru (semeya del post).
En 1.874 construyóse una capiella na cueva que yá quedaba abierta al esterior y non tapada dafechu como nes dómines de la ilesia de madera. Dempués de la Guerra Civil, constuyóse la capiella que conocemos güei y la cueva pasó a facer d'ilesia.
Nel interior del recintu alcuéntrense los sepulcros de los reis Pelayu y Alfonsu I, y de les reines Gaudiosa y Ermesinda, arriendes de la hermana del primeru, según recen les inscripciones tallaes nellos.
Tamos entós ante un llugar, Cuadonga, que, arriendes de la so importancia histórica como llugar onde se dio la batalla que foi'l puntu de partida del posterior Reinu Asturianu y del que somos herederos los asturianos actuales, ye tamién un santurariu consagráu a una virxe, La Santina, que rescampla pola so gran antigüedá y que va xuníu dafechu a la historia d'esta nación milenaria de nuestro.
