Una de les costumes asturianes d'antaño yera la d'acabar les romeríes a palos. Dalgún rapaz gayasperu daba vives a un llugar o despreciaba a otru, echaba los ixuxús pertinentes y yá podía tar guapamente armada. Llevantábense los palos y había apurridiella. Y lo de los palos yera lliteral, pues les armes blanques nun s'usaben y yera la madera cola que se repartía, precisamente, madera.Un autor clásicu de les lletres asturianes, Caveda y Nava, pinta mui bien una d'estes escenes nel so poema "La Paliza", onde dos mozos, Pericón el de Maruxa y Xuan de la Rabera, entamen una amarraza a estacazu llimpiu a la que se sumen los demás que tán na romería.
El vezu de dir acompañáu d'un palu curtiu yera común notres dómines ente los homes asturianos. Llegaba a formar parte como un elementu más del paxellu qu'anguaño denominamos popular o tradicional asturianu. Carrascu, carbayu... valíen pa iguar esti complementu que, amás de pa caminar, facía tamién les veces d'arma ofensiva y defensiva. Había quien los escoyía con bonos nudos, notres ocasiones llantáben-yos tachueles pa da-yos consistencia, dábense formes n'espiral... Y tamién s'orniaben con dibuxos.
Los tiempos cambien y yá nun se rematen les romeríes y folixes a palos, cosa que nun ye como p'añorar los que nun les vivimos, pues yera un vezu poco saludable pa la integridá física de los contendientes. Pero nun opinaba lo mesmo la xente d'antigüamente. Hai testimonios de paisanos qu'echaben de menos aquella manera peculiar d'acabar la fiesta hasta'l puntu de considerar qu'una romería qu'acabare ensin solmenase'l llombu nun tenía mayor prestancia.
Yeren otres dómines, evidentemente. Otres maneres d'iguar pela vía rápida los roces personales, ente aldees, los enfrentamientos por llendes, etc. Y escurque tamién un testimoniu d'una xente con un xeniu y un calter tan aquello como pa procurar nun los enfadar por si acasu. Y ye esto último lo que sí que podríamos echar de menos actualmente. Porque no que ser refier al calter reciu y bragáu d'otros tiempos talo paez que los asturianos d'hoi perdimos la compostura, el palu y, si se m'apura, hasta los calzones...
