Hai poques figures tan representatives de la cultura material asturiana como horros y paneres. Asitiaos ente nós dende hai sieglos, estos graneros valieron pa guardar la collecha y p'abellugar a les persones.La gastronomía asturiana tien bayura de platos. Y dientro del apartáu de la repostería, hai llambiotaes a magüeyu: borrachinos, picatostes, arroz con lleche, casadielles...Y frixuelos. Comer un frixuelu tien la so parte de ritual. Cuanto más finu se faiga, meyor. Dempués espolvorialu con zucre, endolcalu curiosín y a la boca a saborgalu.
El perconocíu polígrafu xixonés Xovellanos sabía falar n'asturianu. Apreciaba l'idioma propiu de la so tierra y foi partidariu d'usalu, estudialu y da-y viabilidá de futuru. Recibió cartes nesta llingua por parte d'amigos suyos y él mesmu escribióles tamién.
La babayada ye una de les espresiones más conocíes n'asturianu. Y otres vinculaes a ella, como esbabayar y babayu. Nun ye fácil traducila con esactitú al castellanu. Vien a ser una mezclienda de tontería, estupidez, inorancia, falar fuera de sitiu, pontificar a lo tontorolo...
Desgraciadamente, política ya inoracia xuncen bien abondes vegaes. El despreciu que dende ciertos aruelos políticos se tien pa cola cultura pue observase guapamente dayures. Tamién el pulsu ente la concepción centraliega y uniformista del Estáu Español y la descentralizada y plural ye vieyu. Y foi ún de los encontos llamentables de guerres y derramamientos de sangre. Cola actual Constitución trató d'iguase l'enguedeyu apostando por un Estáu descentralizáu y autonómicu qu'acoyía'l reconocimientu históricu, llingüísticu y cultural esistende dientro del mesmu.
Asina trescurrieron unes décades...hasta hoi. Porque dende hai unos años p'acá hai una clarísima apuesta en dellos sectores políticos por valtar esi Estáu autonómicu. Por desaniciar los idiomes propios de dalgunes comunidaes y por apostar por un uniformismu a bas de la utilización malintencionada de ciertos rasgos folkóricos, relixosos o culturales (incluyendo espectáculos de simple y llanu maltratu animal) que se quieren xeneralizar como finxos cimeros d'una supuesta cultura española común. Dicho resumidamente, volver a la concepción d'una España preconstitucional.
Ello ye qu'hai un líder políticu de la drecha española que cada vez qu'abre la boca echa la llingua a pacer. Pese a nun ser asturianu, domina con gran arte y maña la babayada. Suéltales a monteraes. Impresiona la capacidá que tien pa molestar y crear conflictos ellí onde naide lu llama.
Estos díes anduvo de visita pela nuestra tierra. La sida yera la de presentar les candidatures autonómiques de la so formación pa les elecciones a celebrar allá pela primavera. Pero'l casu ye que, a la hora la verdá, apoderáronlu les zunes y armóla otra vuelta. Total, qu'al final la so visita rescampló nos medios de comunicación por dos fechos ayenos a lo que se supón que venía a facer y que nun se sabe bien pa qué sirven, qué utilidá tienen y qué xuntanza col progresu de la ciudadanía y la sociedá democrátiques asturianes puedan tener.
D'un llau, metióse colos horros y los frixuelos porque, desconociendo dafechu y clamorosamente la realidá escolar asturiana, deduxo que ye lo que estudien los escolinos nos centros educativos asturianos. D'otru llau, truñó contra la llingua asturiana, ñegándo-y el pan y la sal, y pasándose pel arcu del triunfu lo qu'afita la Constitución sobre la oficialidá de los idiomes peninsulares distintos del castellanu. Y, pa rematala, mencionó a Xovellanos, inorando que'l xixonés yera amante y estudiosu d'esa cultura asturiana y d'esi idioma del país au ñaciera, qu'emplegaba con toa normalidá oralmente y que tamién escribía.
Les reacciones a les babayaes del cabezaleru políticu nun se fixeron esperar. Hubo xente qu'engurrió'l ceyu y retrucó contundentemente y hubo otro que tiró pel camín de moflase de les ocurrencies del políticu en cuestión. En dambos casos, tratóse de la reacción esperable que pue tener cualquier persona con un rispiu de dignidá cuando falten al respetu y gratuitamente a la so cultura ya idioma.
Dicía enantes qu'inorancia y política xuncen bien. Non como un comportamientu xeneral, pero sí demasiao frecuente, polo menos en ciertos ámbitos ideolóxicos. Y toi convencíu dafechu que cualquier sociedá dirixida por políticos inorantes nun tien futuru nengún. Pero, desgraciadamente, son lexón los ciudadanos que, a la hora de posar el votu nes urnes, escueyen a esti tipu de políticos. Exemplos hailos a esgaya pa cualquier sitiu que miremos.
Y voi poner yá'l ramu a esta entrada. La sociedá asturiana tien drechu a que se respete la so cultura. Tien drechu a que se respete'l so idioma. Tien drechu a que se respeten los sos drechos democráticos como a cualquier otra sociedá. Y tien drechu a poder buscar el so futuru, dende'l fonderu respetu a toles demás sociedaes, pero ensin renunciar a ser ella mesma.
Porque la realidá demuéstranos claramente qu'esti mundu ta formáu por un mosaicu enorme de pueblos coles sos cultures ya idiomes. Y el camín pa un mundu meyor sólo se pue percorrer dende la colaboración y el repetu ente pueblos. Pero pa qu'ello seya posible, resulta imprescindible contar con políticos cultos, non con chancletos inorantes amantes de los uniformismos y de la imposición imperial d'unes cultures y unes llingües sobre otres. Y equí sí que tenemos un gravísimu problema. Y, más concretamente, nel Estáu Español y n'Asturies.
