Pues va ser que non

Asturies ye un territoriu vieyu. Funde los raigones poblacionales en dómines qu'algamen al paleolíticu. Y fai galanes como país, nun esbozu de lo que conocemos hoi, nel Reinu Asturianu.

Esta tierra ye complexa ya ígüenla milenta calteres. Tien territoriu, historia, cultura material y inmaterial, idioma, estructura social y económica...Tou un bagax que comparte, en mayor o menor midida, con milenta sociedaes actuales.

Pero, desgraciadamente, Asturies anguaño ye daqué mui asemeyao a un ermu intelectual y discursivu. Les espirques qu'observamos per ende tienen l'aquello de los discursos rancios, atrasaos y fosilizaos.

Y esi ermu espárdese tresversalmente. Nun ye ferial de les llurigues centraliegues, nin de les izquierdes o dreches. Toles estayes discursives del país zapiquen nesi inmovilismu alcanforáu y estéril. Y l'asturianismu llingüísticu nun ye una escepción.

Ello ye que dende les monxures llingüistiques llariegues acaba de lleganos la última perla cultivada. Sigún esta espirica, Asturies ye un paisax y un idioma. Asina que si muerre esti últimu namás que nos queda'l paisax.

Que la desapaición del idioma asturianu diba ponenos delantre d'un país bien estremáu al que conocemos anguaño abúltame indiscutible. La llaceria sedría tremenda y la pérdida históricamente llamentable. Poro, ye de caxón que'l deber y la obligación de les xeneraciones qu'actualmente tamos nesta tierra seya evitar qu'eso ocurra.

Pero sopelexar dende les altures llingüístiques que la nación asturiana ye identitariamente sólo un fechu llingüísticu inxertáu nun paisax ye una gran falsedá. Y, pa detrás, tien una carga de profundidá tan demoledora que fai que taramiellen los propios cimientos de la propia reivindicación llingüística enfrentándola a otros sectores sociales qu'esbrexen por caltener viva la identidá cultural del país.

Asina que munchu cuidáu colo que se declara y difunde públicamente al traviés de los medios de comunicación dende los púlpitos del idioma. Pue ser un bumerán perpeligrosu pal propiu idioma y pal país en xunto.

Asturies tien un fechu identitariu de primer orde, la llingua asturiana, que tenemos que curiar y esguedeyanos por defender. Pero d'ehí a considerar la nuestra tierra un binomiu onde sólo cueyen un paisax y una llingua va un abismu.

Y eso, pues va ser que non.

Los gües como aval

Los asuntos económicos tienen dalgunes característiques propies según la época en que sucedan. La figura del avalista o del bien ofrecíu como aval ye una cláusula que figura nos contratos hasta anguaño mesmo, y según los tiempos que cuerran esi apartáu pue danos una idea de lo que se valoren ciertos bienes neses dómines, como vamos ver de siguío.

Pues d'esto vamos tratar hoi nesta entrada. Ello ye que nun documentu fecháu nel mes de Xineru del añu 1.884 (semeya del post), un firmante, J.G.C, reconoz que tien una deuda de 800 riales por aciu de la reparación d'unos carros nel taller de F.A.F, asitiáu nel llugar de La Ponte, na parroquia llangreana de Santolaya de Turiellos.

Dicha deuda comprométese a dir pagándola nunes cuotes mensuales qu'entamen nel siguiente mes de Febreru. Hasta equí un contratu de lo más corriente.

Pero onde l'asuntu tien el so aquello ye al aportar al apartáu del aval. Y ye que'l deudor comprométese a nun vender la parexa de gües cola que xuncía entrín y non nun tuviere satisfechos tolos pagos, quedando asina los armentíos como una especie de garantía pal acreedor.

Visto dende'l puntu de vista de la nuestra sociedá actual pue abultanos una anécdota simpática. Pero si nos treslladamos al últimu terciu del sieglu XIX infórmanos de la importancia que la parexa, el carru y el lloriame teníen naquella sociedá, pues yera'l mediu de tresporte  per caleyes y carreteres non sólo dientro de les llendes de la casería, sinón tamién de tou tipu de mercancíes nunos conceyos asturianos, como'l de Llangréu, onde la minería y la industria entamaben a esporpollar enforma.

                                                                                       

                                                                   

"Mazcarita, ¿quién soi?"

Algamar once ediciones d'unes mazcaraes (o de cualquier otra actividá cultural) nun sitiu tan aquello como Asturies ayuda a compender eso que conocemos como "milagru".

Ello ye qu'esti añu aportemos a esi númberu d'ediciones nes mazcaraes d'iviernu que tienen como megollu Valdesoto. Y tamién a la sesta d'unes xornaes astur-luses con bas na Pola de Siero. Esto cabero tien el so aquello. Al traviés de la cultura llégase a un conocimientu ente pueblos que se supón que tendría que se facer sofitándose na política.

Esti añu tuvi en dos actos. El vienres nel centru polivalente de Valdesoto hubo unes charles a tres bandes. Presentóse un llibru dedicáu a les comedies de los sidros, entamando poles d'ayeri hasta llegar a hoi. Ta colgáu n'internet pa que toa aquella persona que lu quiera consultar pueda facelo de baldre y ta abiertu a suxerencies de los llectores. Presentóse tamién un mapa au s'asitien les mazcaraes peninsulares y europees. Un documentu perinteresante p'alluganos xeográficamente nel tema. Diose conocencia d'un entroidu recuperáu en galicia, el d'un pueblín llamáu Samede. Moviéndose, trabayando, entrugando a informantes, fueron quien a sacar a la lluz un antroxu escaecíu hai años. P'acabar, anuncióse'l primer certame de comedies qu'entama l'asociación El Cencerru, onde los vinculaos col teatru puen concursar pa ver cómo-yos pinta.

De los dos desfiles de mazcaraes tuvi nel d'esti domingu en Valdesoto. Contó con una abundante representación de mazcaraes gallegues, lo qu'amuesa'l puxu que tienen na nuestra comunidá vecina. Los guirrios encabezaben el desfile y dellos vecinos ofrecíen l'aguilandu, que siempre tuvo xuncíu a les actividaes de la xermandía marutada. Acompañó'l día, lo que ye d'agradecer. Por cierto, tengo qu'encamentar a les moces que los guirrios más mozos vienen con ganes de guerra. Métense per elles y si nun anden sollertes puen caye-yos unos peñizcos nes piernes ente blincos y glayíos. L'alvertencia queda fecha.

Dexo a parte'l comentariu d'una mazcarada felizmente recuperada. Ye la de los Mazcaritos d'Uviéu. Na planta d'arriba del centru polivalente de Valdesoto fixeron una esposición con semeyes de los personaxes antroxaos y paneles esplicativos. Nuna mesa había semeyes de too ello pa quien quixera pañales. Participaron nel desfile d'esti domingu y foi mui prestoso velos, incluyendo hasta un pelele qu'acarretaben nun paxu y que mantiaron na antoxana de la ilesia. Al traviés d'ellos faise ún una idega mui bona de lo que yera un antroxu tradicional. Cumplen dos antroxos y esperemos que seyan munchos más.

Esti sábadu pela tarde tuvi viendo cuadros del pintor Evaristo Valle. Una de les fontes que tenemos pa echar una gabita na recuperación de les mazcaraes. Xente marutao con sayes, sábanos, pelleyes d'animales. L'antroxu tradicional.

Nos últimos años ta dándose un espoxigar de les mazcaraes na península y fuera d'ella. Ta creándose al traviés d'elles una rede cultural que camiento que ye perinteresante. Partiendo de la bas de dales a conocer nel sitiu onde son, cosa que cai de caxón, ta filándose un texíu d'intercambios culturales onde eses mazcaraes van dándose a conocer notros llugares. Y con ello un arriquecimentu cultural mutuu y un mensax claru de qu'al traviés de la cultura pue algamase l'amistanza ente pueblos, y que la diversidá pue llograr esa xuntanza con muncho más tiez y posibilidaes de cuayar que'l tarrecible uniformismu de cultura enlatada y sinsustancia que nos traten d'enxaretar dende les llurigues cosmopaletes.

"Mazcarita, ¿quién soi?". Pues ye la cultura tradicional, de raigañu, d'alcordanza colectiva. Y que venga pa quedase.