L'Arcu la Vieya.

Hai vegaes en que se nortia la ñube. Esguedeyámonos tratando d'esconẍurar al Ñuberu ensin ser quien. Dempués la tambascada fraya les lloses y ẍiringa les ilusiones.

Pero tamién esa mesma ñube ye la que fai que ñaza l'arcu la vieya. Entós estelámonos nél y agüeyámos pa la so guapura gayoleros.

Son la cara y la cruz dibuẍando destinos distintos acullá nel finẍu'l cielu. La balanza del nuestru ánimu que pila pa un llau o pa otru, que taramiella pacia l'enfotu o que nos funde nel pozu del desánimu.

Anguaño cuerren díes ñubarriaos. Adicamos allalantrones pal cielu prietu y sentimos la forfuga añerar nel gargüelu.

Envizcaos nel desaliendu, avezaos a vivir acuruẍaos, nun nos decatamos que bien de veces depende namás que de nosotros camudar los n̈egros badagüeyos nun rescamplante arcu la vieya.

Por qué nunca se fundó'l PORQUÉ.

Xuan ye militante del POR. Tino ye militante del QUE.

El POR propón la oficialidá del asturianu, dignificar la cultura asturiana, un estatutu con abondes más competencies que l'actual y una sociedá asturiana más xusta y solidaria.

El QUE propón la oficialidá del asturianu, dignificar la cultura asturiana, un estatutu con abondes más competencies que l'actual y una sociedá asturiana más xusta y solidaria.

Cuando Xuan siente mencionar el QUE empieza a echar espumaraxos pela boca y a ponese-y los pelos como obleros. La última vegada que vio cartelos d'esta formación entamó a gatuñalos y tuvieron que-y vendar tolos deos de les dos manes.

Cuando Tino ve un cartelu del POR dan-y unes arcaes tremendes y clísense-y los güeyos como si entrare en trance. La última vegada qu'acolumbró unos cuantos, entamóla a taragaños y de tanto rucar la parede quedó-y un furacu nos dientes pel que pue sacar guapamente la llingua ensin abrir pa nada la mandíbula.

Xuan considera'l QUE como'l mayor cáncanu de la patria asturiana que tanto ama.

Tino considera'l POR como la mayor llaceria de la nación astur de magar la batalla de Cuadonga hasta gúei.

Asina que llevántense tolos dies enfotaos n'acutir cadún al so enemigu cimeru.

Y asina cuelen los díes, les selmanes y los años pa Xuan y Tino. Mentantu'l partíu gobernante PORQUEMEDAPOLASANTISIMAGANA dedícase a frayar la llingua y cultura asturianes, a tomar a xirigoncia l'autonomía asturiana y a trabayar por una sociedá cada vegada más inxusta ya insolidaria.

Y esta ye la historia del por qué nunca se fundó'l PORQUÉ.

Pleitu güevudu

Cuenten qu'un paisanu d'un pueblu decidió un día dir a facer les amériques. Fixo la maleta y empobinó pa Xixón u sacó un pasaxe col envís d'embarcar en El Musel. Pero cuando taba nel cai esperando pol barcu empezó a sentir muncha fame y pensó que diba metese nuna travesía mui llarga como pa facela col estómagu vacícu. Echó una güeyada alredor, vio un barucu y enfiló pa él.

Cuando entró atendiólu una señora.
--Qué tal, ne, podría poneme dalgo pa comer?--
--Pues la verdá ye qu'agora mesmo namás que-y puedo freir un par de güevos--
--Venga, pues con eso valme--

Metióse la muyer a escaciplar pela cocina y al cachu salio con un platu con un par de güevos y un riche. Púnxose'l paisanu a comer aquello y, cuando taba acabando, alcordóse que gastare toles perres nel pasaxe y que nun tenía con qué pagar. Asina qu'esperó que la muyer volviere pa la cocina a maricar y fuxó ensin abonar lo que debía.

Anduvo peles amériques un puñáu d'años y al cabu d'ellos consiguió facer unes perruques y decidió volver p'Asturies. Cuando desembarcó otra vuelta en El Musel vio'l barucu onde comiere años atrás y paeció-y que llera un momentu afayadizu pa saldar la deuda. Entró y volvió a atendelu la muyer d'años atrás.
--Qué tal, señora, ¿nun s'alcuerda usté de min?--
--Pues la verdá -contestó ella- ye que nun caigo...--
--Pues yo tuvi equí va unos años comiendo un par de güevos fritos y nun-y los pagué, asina que güei vengo dispuestu a saldar la deuda---
--Paezme mui bien -dixo ella arrascando'l cazu- vamos a echar cuentes.--

Y les cuentes entamó a echales d'esta manera:
"Vamos a ver, si una gallina guariare los güevos qu'usté comió al cabu de tantos meses sacaría dos pitinos. Si entamare otra vegada a güarialos al cabu d'otros tantos meses sacaría otros dos pitinos. Y teniendo en cuenta tolos meses que tuvo usté per allá naceríen... tantos pitos. Y al preciu que tán nel mercáu débeme usté...tantes pesetes".

Y claro, el númberu de pitos que salíen echando númberos d'esta manera yera descomanáu, y el de pesetes más. Asina que va'l paisanu y diz:
--Oiga, por favor, yo toa esa burrada de perres nun-y la pago.--
--Pues si d'esta tampoco nun me paga voi y demándolu--


Y demandólu. Dexóse'l paisanu aconseyar por un xitanu mui arteru en pleitos de caleyes que-y encamentó lo que tenía que facer. Y llegó'l día del xuiciu y ellí taben el xuez, la demandante, l'abogáu d'ella...y naide más. El demandáu nun apaecía nenyuri.

Y allá una vegaona cuando taben a piques de suspender la vista, llega'l paisanu tou sudorientu, afanosu y aforfugáu, que casi-y tienen que dar fuelgu. El xuez al velu d'aquelles traces, va y entrúga-y:
--Pero home, por dios, ¿d'onde vien usté tan apolmonáu que cásique suspendemos el xuiciu?--
--¡Ai, señor, xuez! -respondió'l demandáu apapiellando- ye que me regalaron ayeri una ambozada de fabes pa semar y túviles cociendo pa qu'ablandaren. Y ente esto y aquello fíxoseme tarde...--
--Pero home, ¡por dios! -contestó'l xuez- ¿nun sabe usté que les fabes cocíes nun valen pa semar porque nun dan?--

Ya'l paisanu que nun veía la hora d'afinca-y el canil a aquel asuntu va y contesta:
"A, señor xuez, si les fabes cocíes nun sirven pa semar porque nun dan, d'un par de güevos fritos tampoco nun saldrán pitos."

(Esti rellatu escuchelu hai años per Cangas del Narcea. Desconozo'l so orixen y por si fuere popular decidime a ponelu güei)